ขวา : พระยาศศิวงษ์ประวัติ (เมฆ จันทรสาขา) เป็นเชื้อสายเจ้านายจากราชวงศ์เวียงจันทน์อันเก่าแก่ เกิดเมื่อวันอาทิตย์ เดือน ๑๒ ปีมะเส็ง จ.ศ. ๑๒๐๗ หรือ พ.ศ. ๒๓๘๘ ตรงกับสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) เริ่มเข้ารับราชการเป็นกรมการเมืองมุกดาหารได้รับการสถาปนาเป็น ท้าวสุวรรณสาร จนถึงปี พ.ศ. ๒๔๒๒ ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงพระยศเป็นที่ เจ้าราชบุตร ตำแหน่งคณะอาญาสี่ระบบการปกครองแบบล้านช้างเมืองมุกดาหาร ได้เป็นผู้คุมกำลังเมืองมุกดาหารไปราชการรักษาด่านทางป้องกันทัพญวนซึ่งพ่ายแพ้แก่ฝรั่งเศสและหลบหนีเข้ามาซ่อนตัวอยู่ในเขตเมืองวัง เมืองเซโปน (เมืองตะโปน) ชายแดนเมืองมุกดาหารติดต่อกับชายแดนเวียดนาม เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๒๕ เคยเป็นนายกองคุมกำลังเมืองมุกดาหารไปปราบฮ่อที่ทุ่งเชียงคำ (ทุ่งไหหิน) จนได้รับพระราชทานเหรียญปราบฮ่อ เคยคุมกำลังเมืองมุกดาหาร ไปต่อสู้กับกำลังฝ่ายฝรั่งเศสที่ยกมายึดเอาดินแดนทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง (ดินแดนลาวปัจจุบัน) เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๓๖ ในปี พ.ศ. ๒๔๓๐ ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าราชบุตร (เมฆ) ว่าที่เจ้าเมืองมุกดาหาร รักษาการในตำแหน่งเจ้าเมืองมุกดาหาร ในปี พ.ศ. ๒๔๓๔ เจ้าราชบุตร (เมฆ) ได้เดินทางมายังกรุงเทพมหานครเพื่อรับพระราชทานสัญญาบัตรตำแหน่งเจ้าเมืองมุกดาหาร พร้อมทั้งได้นำส่วยและเครื่องราชบรรณาการมีต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง ไปทูลเกล้าฯ ถวายด้วย ณ กรุงเทพมหานครในฐานะเมืองประเทศราชชายพระราชอาณาเขต นับเป็นการทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องราชบรรณาการเป็นครั้งสุดท้ายเจ้านายลาวเมืองมุกดาหาร หลังจากนั้นได้มีการยกเลิกประเพณีดังกล่าว ในครั้งนั้นทรงได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นที่ พระจันทรเทพสุริยวงษาเจ้าเมืองมุกดาหาร ในปี พ.ศ. ๒๔๔๑ ดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองมุกดาหารเมื่ออายุ ๔๖ ปี เมื่อมีการยกเลิกตำแหน่งเจ้าเมืองเปลี่ยนเป็นตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองจึงได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นจางวางที่ปรึกษาราชการเมืองมุกดาหาร รับพระราชทานเบี้ยหวัดเงินปี ปีละ ๕๐๐ บาท ในปี พ.ศ. ๒๔๕๐ จึงได้รับพระราชทานโปรดเกล้าฯ เลื่อนให้เป็นที่ อำมาตย์เอก พระยาศศิวงษ์ประวัติ ถือศักดินา ๓,๐๐๐ ไร่ ในตำแหน่งกรมการพิเศษจังหวัดนครพนม ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๔๕๗ จึงได้รับพระราชทานนามสกุลว่า จันทรสาขา
ซ้าย : พระพนมนครานุรักษ์ สิทธิศักดิ์เทพฤายศ ทศบุรีศรีโคตรบูรณ์หลวง หรืออัญญาท้าวกา พิมพานนท์
พ.ศ. 2442 ราชอาณาจักรสยามได้ตราข้อบังคับการปกครองหัวเมือง
ร.ศ. 117 เปลี่ยนชื่อตำแหน่งเจ้าเมืองเป็น ผู้ว่าราชการเมือง กรุณาโปรดเกล้าฯแต่งตั้ง อุปฮาดกา ( กา พิมพานนท์ ) เป็นในที่ พระพนมนครานุรักษ์ สิทธิศักดิ์เทพฤายศ ทศบุรีศรีโคตรบูรณ์หลวง ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองนครพนม ซึ่งเป็นตำแหน่งใหม่ถือศักดินา 3,000 ไร่ ท่านเป็นบุตรพระราชกิจภักดี (พิมพา) อันเป็นต้นตระกูล พิมพานนท์
ท่านสืบเชื้อสายมาจากพระบรมราชา (มัง) ในราชวงศ์ศรีโคตรบูรณ์ ซึ่งเป็นราชวงศ์อันเอาแก่ราชวงศ์หนึ่งของราชอาณาจักรล้านช้าง และเป็นเจ้าประเทศราชแห่งเมืองนครพนมองค์สุดท้ายที่ขึ้นกับนครเวียงจันทน์และได้รับพระราชทานพระนามเป็นที่ พระบรมราชา เป็นองค์สุดท้าย ก่อนที่นครพนมจะตกเป็นประเทศราช ของสยาม เปลี่ยนราชทินนามของเจ้าเมืองนครพนมเป็น พระยาพนมนครนุรักษ์ แทน
ซึ่งนับว่าพระพนมนครานุรักษ์(กา)นี้เป็นเจ้าเมืองนครพนมองค์สุดท้าย ที่ทางราชการแต่งตั้งโดยการสืบเชื้อสาย เพราะต่อมาได้มีการปรับปรุงระเบียบราชการบริหารหัวเมือง แต่งตั้งเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดแทน
Cr:หอจดหมายเหตุแห่งชาติ
ภาพเก่าลงสี : colorized isan history ถ่ายในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสด็จตรวจราชการ ณมณฑลอุดร
ที่มา : ประวัติศาสตร์อีสานล้านช้าง
